De antimanipulatienorm ISO 14119 is er

De nieuwe norm EN ISO 14119 is de opvolger van de norm EN 1088.
ISO 14119:2013 Safety of machinery -- Interlocking devices associated with guards -- Principles for design and selection
ISO 14119:2013 Veiligheid van machines – Blokkeerinrichtingen gekoppeld aan afschermingen – Criteria (principes) voor ontwerp en selectie
Auditor HACCP

De internationale norm heeft betrekking op de delen van afschermingen die blokkeerhulpmiddelen bedienen, maar levert niet noodzakelijkerwijs alle specifieke vereisten op voor sleutelblokkeersystemen.

In deze nieuwe norm EN ISO 14119, voor blokkeerinrichting gekoppeld aan afschermingen, gaat een ontegensprekelijk aandacht uit naar het ‘overbruggen' / ‘manipuleren' van de beveiliging van de fysieke afscherming.

Een klein historisch overzichtje van de evolutie van de norm EN 1088 naar de norm ISO 14119 bewijst het. Het aantal malen dat het woord ‘manipulatie' in deze norm voorkomt is tussen 1995 en 2013 drastisch gestegen.

Normreferentie                 Aantal referenties naar ‘manipulatie'

1995 EN1088                   16 x

2007 EN1088/A1              38 x

2008 EN1088/A2              43 x

2011/12 EN-ISO14119      65 x

'Overbruggen' of ‘omzeilen' is volgens de definitie in de EN ISO 14119 een handeling die een blokkeervoorziening manipuleert en buiten bedrijf stelt of zelfs volledig 'bypasst'. Hierdoor wordt een machine gebruikt op een gevaarlijke manier. Een manier die zeker niet door de machinefabrikant bedoeld was.

Het gaat hierbij om het bewust veranderen of uitschakelen van een functie die oorspronkelijk bedoeld was om de operator te behoeden voor letsel en dit ongeacht de tijdsduur of het motief. Overbruggen van veiligheidsvoorzieningen is in bepaalde bedrijven een ‘nationale sport'. Of in preventieadviseur-jargon ‘een echte plaag'. Een medewerker van de afdeling onderhoud overbrugt een veiligheidsvoorziening en denkt 'ik ken de gevaren'. Hij voert zijn werkzaamheden uit doch vergeet zijn reservesleutel (actuator) te verwijderen. Enkele dagen later komt een operator in de machine vast te zitten. Elke 'vergeten' overbrugging kan op de werkvloer ernstige gevaren en dito ongevallen opleveren.

Gedurende de ‘overbrugging' bestaat er immers een ander risico, meestal een veel hoger risico op letsel. En de statistieken bewijzen het. Hoe geroutineerder de medewerker des te hoger de kans op letsel ! Elke preventieadviseur komt soms wel eens 'een losse bedieningssleutel' tegen die een geopende veiligheidsschakelaar als gesloten doet detecteren. Met de komst van de eenrichtingsschroeven kon hierop een gepast antwoord gegeven worden. Maar de operatoren blijven creatief. De aan de afscherming vast gemonteerde bedieningssleutel kan dan misschien niet gedemonteerd worden maar de operator weet ook dat er nog steeds een reservesleutel is in het magazijn. De gegevens van de fabrikanten van veiligheidscomponenten bewijzen het. Er worden vandaag de dag meer bedieningssleutels verkocht dan totale veiligheidsschakelaars.

Elke machinefabrikant moet veilige machines ontwerpen op basis van de Europese Machinerichtlijn en de hierbij horende geharmoniseerde normen voorzien. Bij het gebruik van beweegbare schermen moet men veiligheidsschakelaars met blokkering en/of vergrendeling voorzien in functie van de resultaten van de risicobeoordeling van de machine. Hierbij worden veiligheidsbesturingen en veiligheidsschakelaars gebruikt volgens onder meer de normen NBN EN 13849 (PL) en NBN EN IEC 62061 (SIL).

De nieuwe norm EN ISO 14119 verplicht machinefabrikanten om preventieve maatregelen te nemen om overbrugging van industriële veiligheidsbesturingen en -systemen tegen te gaan.

De norm spreekt over drie actiegebieden :

  • Actiegebied 1 – aanleiding tot overbrugging verminderen door ergonomisch ontwerp van de machines.
  • Actiegebied 2. – de mogelijkheden tot overbrugging verminderen door moderne veiligheidstechnologie te gebruiken.
  • Actiegebied 3 – de voordelen van overbrugging reduceren door geen beloning te laten ontstaan, bijvoorbeeld door een wachttijd te activeren.

In het kader van het eerste actiegebied is het de taak van een fabrikant om op een correcte manier een taakrisicoanalyse uit te voeren van de ontworpen machine en op een dito manier ook na te denken over de activiteiten die het normale gebruik overstijgen. Het gaat hierbij om het onderhoud, de inspectie, het reinigen en dergelijke van de machine. Voor deze activiteiten moet men de machine vaak nog bewegingen laten uitvoeren ondanks het feit dat de afschermingen open zijn. Als de fabrikant hiervoor niks voorzien heeft (zoals bv. een hold-to-run knop gekoppeld aan een beweging met verminderde snelheid of energie) dan vallen de operatoren of de medewerkers van de afdeling onderhoud gemakkelijk terug op het gebruik van 'beschikbare hulpmiddelen' zoals schroeven, naalden en touw.

In het tweede en derde actiegebied moet de machinefabrikant de mogelijkheden tot overbrugging verminderen door moderne veiligheidstechnologie te gebruiken.
De norm EN ISO 14119 legt de verantwoordelijkheid voor een veilig gebruik van de machine bij de constructeur. Deze moet zorgen dat een 'redelijkerwijze voorzienbaar' verkeerd gebruik van beveiliging door een gepast veiligheidsconcept niet kan plaatsvinden. Naast de klassieke veiligheidsschakelaars, sensoren en vergrendelingen worden er nu zogenaamde 'fraudebestendige uitvoeringen met individueel gecodeerde beveiligingssleutel' aangeboden. Hierbij past de sleutel slechts op één veiligheidscomponent en dit omdat hij gecodeerd is.
Maar let evenwel op ! Ondanks het feit dat de norm enorm de nadruk legt bij de ‘technische aanpak' van ‘overbruggingen' op machines en installaties. Blijven de eigenaars van deze machine, de ondernemingen, zelf verantwoordelijk om hun eigen medewerkers dusdanig te motiveren om machines en installaties niet te overbruggingen. Dit laatste hangt af van het creëren van een veiligheidscultuur die fraude aan veiligheidsvoorzieningen niet tolereert.

Meer info?

Onze collega helpt je graag verder!

Pascal Anckaert
Pascal Anckaert
Managing Director